از خدا خواهيم توفيق ادب              بي ادب محروم باشد از لطف رب

بي ادب تنها نه خود را داشت بد              بلكه آتش در همه آفاق زد 

«مجلس هفتم» 

© طهارت باطني- طهارت خيال

© كنترل كردن قوه خيال از دوران كودكي

«بسم الله الرحمن الرحيم»

«طهارت باطني»- طهارت خيال:

حضرت آقا در ادامة بحث طهارت آورده اند: «اما طهارت خيال از اعتقادات فاسد و از تخيلات ردي، و از جولانش در ميدان آمال و اماني».

انسان بايد مراتب طهارت ظاهري را بگذراند تا به مرتبة باطني برسد. طهارت باطني را مراتبي است كه از طهارت خيال آغاز مي گردد و به طهارت روح و سِرّ پايان مي پذيرد. مهمترين و مشكلترين مرتبة طهارت و پاكي، مرتبة قوة خيال است. چرا كه انسان بايد آن را از تخيلات بي خود و سوء ظن هاي بي‌جا نجات بخشد.

در باب سوء ظن وتهمت و غيبت و امثال ذلك روايات بسياري وجود دارد كه تأكيد بر بدگمان نبودن انسانها با يكديگر دارند. اعتقادات انسان حتماً بايد بر اساس عقل محكم شود در غير اين صورت قطعاً اعتقادات او را قوة خيال مستحكم مي كند. شبيه اينكه انسان نظام عالم را همچون ساختماني ببيند و آفرينندة اين نظام عالم را چونان بنّاي اين ساختمان. اينجا است كه قوة خيال، او را به بازي مي گيرد و مي گويد همانگونه كه بنّاي ساختمان، خود ساخته شدة ديگري است پس آفرينندة نظام هستي هم بايد مخلوق ديگري باشد و سؤال به ميان مي آورد كه اين خدا از كجا آمده و ساختة چه كسي است؟! از اين سؤال و سؤالاتي شبيه اين، فهميده مي شود كه قوة خيال شخص را به بيراهه كشانده است و بر اساس اين نظم سؤال، سائل هر چه هم جلوتر رود و در مسائل علمي پيشرفت كند باز هم اين قوة خيال است كه او را به بازي گرفته، لذا هرگز به نقطه‌اي كه دل بيارمد نمي رسد.

گاهي نيز مشغول خواندن قرآن مي شود. در قرآن مي خواند: «ما قرآن را از آسمان نازل كرديم.» اينجا نيز به واسطة قوة خيالش تصور مي كند همانگونه كه باران از آسمان فرود مي آيد، كتابِ جدايي به نام قرآن نيز از پشت آسمان كه خدا در آن جاي گرفته، به واسطة فرشته اي براي پيغمبري كه در نشاة طبيعت است، فرود آمده است. آن وقت به دهها اشكال بر مي خورد كه خداي اين گونه در كجاي آسمان قرار گرفته؟ چه كسي او را ديده؟ و ... اساس تمام اين سؤالات بر اين است كه اعتقادات او بر پاية قوة خيال محكم شده است نه از روي عقل. زيرا عقل وحدت بين است و هرگز به نظام عالم به ديد كثرتِ جداي از علت تامه نمي نگرد برخلاف قوة خيال كه فقط كثرات را مي بيند.

مرحوم صدر المتألهين در اسفار مي فرمايد: «اكثر مردم عاقل بالقوه و متخيل بالفعل‌اند زيرا آنچه دارند خيال است و آنچه مي توانند به دست بياورند عقل است. هر كس را دسترسي به عقل نيست و اوحدي از مردم كه زحمت كشيده اند و جان به لب آورده اند مي توانند به آن دست يابند» ايشان از كساني كه سنشان بالا رفته و عقل پيدا نكرده اند تعبير به «صبيان العقول» مي‌كنند يعني كودكاني كه هنوز عاقل نشده اند.

از آنجا كه مردم با كثرات مأنوسند خيلي زود مي توان قوة خيال ايشان را به دست گرفت. همانند اين كه اگر الآن معركه گيري بيايد به راحتي مي تواند همة ما را از اين جايي كه نشسته ايم بيرون كرده و به خودش مشغول دارد. اينها زير سرانس ما با كثرات است. يا مثل اينكه اگر استاد بخواهد مطلب درسي سنگين خود را به شاگردش تفهيم كند آنرا در غالب مثال و هيئت و شكل و مجسمه اي براي او ترسيم مي كند. نوعاً براي فهم مسائل عميق از مثال استفاده مي شود زيرا دست اكثر مردم از فهم عقلي كوتاه است. اگر شخصي مطلبي را شنيد و گفت «نفهميدم، مثالي بزنيد تا بفهمم» معلوم مي شود چنين شخصي هنوز در مرتبة قوة خيال به سر مي برد و به عقل نرسيده است زيرا عقل وحدت مي بيند و مثال نمي‌خواهد. پس انسان بايد قوة خيالش را از اعتقادات فاسد تطهير كند. حال تطهير قوة خيال از اعتقادات چگونه است؟

اگر كسي بخواهد در اين بخش خود را تقويت كند بايد آن هنگام كه به مبداء و معاد، وحي و انزال و يا قرآن و رسالت و امامت مي انديشد، به طور كلي از قوة خيال به درآيد. به درآمدن و رها كردن قوة خيال در اين بخش سالها حرف شنيدن از استادِ زحمت كشيده و خونِ دل خورده مي خواهد. در اين بخش اگر شخصي بعد از بيست سال قوة خيالش را تطهير كند باز هم هنر كرده است. مرحوم جناب سيد مهدي بحر العلوم بعد از سي و چهار سال قوة خيال را تطهير كرد. بعد از سي و چهار سال دو ركعت نماز شكر به جا آورد و فرمود: خدايا تو را شاكرم كه توانستم زود قوة خيال خود را تطهير نمايم. مرحوم ملا حسينقلي همداني بعد از بيست و چهار سال زحمت كشيدن آن را تطهير كرد.

علاوه بر اين بخش، انسان بايد قوة خيال را از تخيلات رديّ و پست نيز پاك كند همچنين بايد قوة خيالش را از سوء ظن هايي كه موجب كدورت او با رفيقانش مي شود تطهير كند. اگر ما قوة خيال را تطهير كنيم نه نيازي به نيروي  نظامي وانتظامي خواهيم داشت و نه نيازي به قوة قضائيه. قوة قضائيه و نيروي قهر و غضب فقط براي اين است كه قوة خيال مردم را تطهير كند كه اگر همگي مردم به كلاس درس بروند و اين قوه را پاك گردانند ديگر هيچ قوة غضبيه اي لازم نخواهد بود. حتي اگر مردم موفق به تطهير قوة خيال خود مي شدند خداوند هرگز جهنم را خلق نمي كرد. آتش جهنم براي تطهير مردم آفريده شده است زيرا در روايات آمده كه آتش جهنم مانند آتش دنيا سوزنده است اما سوزندگي آن سازندگي را به همراه دارد. جهنم نمي سوزاند تا فقط زجر دهد بلكه مي‌سوزاند تا بسازد. مثل اينكه پزشك با چاقوي جراحي اش شكم مريض را پاره مي كند تا مرض او را علاج كند. آري جهنم ادبستان حق است.

كنترل كردن قوه خيال از دوران كودكي

در مورد كودكان فرموده اند ايشان را تا هفت سالگي رها كنيد تا خود را در سه بخش تقويت كنند به گونه اي كه 1-خوب بخورند. 2-خوب بخوابند. 3-خوب بازي كنند. فقط پدر و مادر بايد دقت كنند تا فرزندان آنها زياده روي نكنندو همانند اينكه باغبان درخت را مي كارد و رهايش مي كند تا نفس بكشد و غذا بخورد و رشد كند اما بيش از حد به او آب نمي دهد كه ريشه اش بپوسد و يا اينكه بيش از حد به او كود نمي پاشد كه آن را بخشكاند. پدر و مادر نيز بايد مواظب باشند تا كودكانشان زياده خوري نكنند. البته كودكان در اين سنين- از تولد تا هفت سالگي- معمولاً بيش از حد نمي خورند. كودك عموماً از هفت سال به بعد پر خور مي شود. اگر نوزاد فطرت پرخوري داشته باشد آن هنگام كه به او پستان پر از شير داده مي شود بايد آنقدر بخورد تا شكمش دريده شود، اما مي بينيد در اين حال اگر چه به زور هم به او شير دهند او فقط به اندازة نياز خود مي مكد و بقيه را قبول نمي كند. طبيعت كودك كاملاً تنظيم شده است. پرخوري كودكان معمولاً از روزهايي آغاز مي گردد كه او به خيال خودش عقل پيدا كرده و خود مي فهمد كه چه مقدار غذا بايد مصرف كند.

فرموده اند: تا هفت سالگي كودكانتان را رها كنيد تا خوب بازي كنند البته فقط مواظب باشيد تا آنها در اين مدت حرفهاي بد ياد نگيرند. هرگز جلوي بازي بچه را نگيريد كه اگر بچه در اين مدت آنچه را كه در توان دارد، اعم از قوة بازيگري و پرخوري و غير آن بيرون نريزد اين قوه در او ريشه ميكند و آن هنگام كه بزرگ شد بازيگر و پرخور مي شود. زيرا تا انسان آنچه را كه در درون دارد بيرون نريزد نمي‌تواند آن را رها كند. همين حالا اگر شما عزيزان برويد و مشغول بازي كردن شويد مي بينيد تا اندازه اي مي توانيد بازي كنيد و بيش از آن نمي‌توانيد و خسته مي شويد اما كودكان را مشاهده مي كنيد كه اگر از صبح تا انتهاي شب هم يكسره بازي كنند خسته نمي شوند. سرّ آن اين است كه يك قوة بازيگري در كودك وجود دارد كه او بايد تا هفت سالگي تمام آن را مصرف كند و بيرونش بريزد كه اگر ريخت از آن به بعد دوران بازيگري اش به اتمام رسيده است. متأسفانه ما الآن جلوي بازي كودك را مي گيريم. اين است كه مي بينيم كودكانمان بعد از هفت سالگي همچنان به بازي مشغولند و آن را رها نمي كنند. تا قبل از هفت سال اگر به او مي گفتيم بازي نكن حرف ما را گوش مي كرد و بازي نمي كرد اما اكنون كه بزرگ شده حرف گوش نمي كند و شيطنت مي كند. لذا كودك اگر در اين سنين خوب بخورد و خوب بخوابد و خوب بازي كند بعد از آن ديگر بازيگري و پرخوري و زياده خوابي كودك تمام مي شود و او متعادل بار مي آيد. همانند اين كه شما مقدار زيادي غذا تهيه كنيد و بخواهيد آن را ذره ذره به ديگري بخورانيد. در اين صورت اگر چه شما خروارها غذا هم به او بدهيد او آهسته آهسته همه را مي خورد، اما اگر كل غذاها را جلوي او بگذاريد و بگوئيد: تا جان داري بخور، او وقتي به مقدار نيازش خورد بعد از آن ديگر از آن غذا بدش مي آيد. همچنين اگر به كودك بگوئيم يواش يواش بازي كن او تا هفتاد سالگي هم بازي مي كند و سير نمي شود، اما اگر تا هفت سالگي به اوبگوئيم هر چه مي تواني بازي كن او بعد از هفت سالگي ديگر از بازي كردن بدش خواهد آمد.

كنترل قوة خيال كودك تا قبل از هفت سالگي آسان است اما بعد از آن مشكل مي شود. بعضي از كودكان را مي بينيد كه بيش از حد شلوغ مي كنند و كسي نمي تواند جلوي شلوغي آنها را بگيرد. معمولاً اين بچه ها وقتي پا به سن بالاتر گذاشته اند آرام مي شوند، به خاطر اينكه هر چه از شلوغي و شيطنت در خود داشته اند بيرون ريخته اند. يا اينكه بيشتر كودكان را مي بينيد كه زياد با يكديگر قهر مي كنند و زود آشتي مي كنند، معلوم مي شود كه قوة خيال در آنها به سر حدّ كمالش نرسيده است. كمتر كودكاني هستند كه تا هفت سالگي در ميدان بازي بيش از حد قهر كنند و قهرشان دوام داشته باشد. قهر مي كنند اما قهرشان مستدام نيست. برخلاف كودكاني كه بيشتر از هفت سال دارند.

نتيجة كلام اينكه وقتي اساس نهال كودك خوب چيده نشد، اين نهال كج رشد مي كند. وقتي هم كه كج شد اوّلاً بسياري از آنها به دنبال خودسازي نمي‌روند، ثانياً اگر هم بروند بايد جان به لب بياورند تا خود را مستقيم كنند.

پس تو هم بايد قوة خيال را از گمانها و سوء ظن ها تطهير كني. هر كجا ديدي كه داري نسبت به ديگري بدبين مي شوي بدان كه قوة خيال به ميدان آمده است. چون عقل هرگز بدبين نمي شود. عقل به فكر تصحيح است نه به فكر مغلطه. اگر كسي را ديدي كه به جانبي مي رود نبايد با خود بگويي «او چون قصد سوئي داشته به آنجا رفته است. كه اين بازيگري قوة خيال است». عاقل باش و با خود بگو: «قطعاً او قصد انجام فعل خيري داشته كه به آنجا رفته و ...»

متأسفانه گاهي اوقات آنچنان قوة خيال شخص مريض است كه نمي تواند به خود تلقين كند و جهت مثبت را اخذ كند. اينجا است كه هم خود و هم ديگران را دچار مشكل مي كند. به ديگري سلام مي كند اما چون ديگري كمي ديرتر جواب سلام او را داده با خود مي گويد. «چرا دير جواب سلام مرا داد؟» و چند روزي به خاطر همين مسئله خود را معطل مي كند. در حالي كه مي توانست با يك جمله خود را راحت كند و بگويد: «حتماً حواسش نبود.» اما او اين كار را نكرده و همچنان به قضيه دامن زده و با خود مي گويد: معلوم مي شود فلاني اصلا از من خوشش نمي آيد و با اين گونه رفتار مي خواهد به من بفهماند كه مرا دوست نداشته و حاضر به برقراري ارتباط با من نيست.

حال كه چنين است از فردا كه او را ديدم اصلا به او سلام نمي كنم. فرداي آن روز به هم مي رسند و اين آقا سلام نمي كند. طرف مقابل هم كه برخورد اين آقا را مي‌بيند با خود مي گويد: «عجب! مثل اينكه اين آقا عارش مي‌آيد به من كه بزرگتر از اويم سلام كند! و ...» و مي بينيد چه چيزها پيش مي آيد. تمام اينها دلالت بر اين دارد كه قوة خيال ما را به بازي گرفته است.

در روايت آمده است كه: رو در روي امام علي «عَلَيهِ السَلام» مي ايستادند و او را لعن مي‌كردند، اما امام رو برمي گرداند و مي فرمود: حتماً يك علي ديگري را مي‌گويند. اين حرف، حرفِ عقل است. شخص ديگري به امام سجاد «عَلَيهِ السَلام» رسيد و جسارت بزرگي به حضرت ايشان كرد كه اصلاً آن جسارت گفتني نيست. امام جلو رفتند و فرمودند: آقا جان! اين مطلبي كه نسبت به محاسن من فرموديد اگر در روز قيامت محاسنم را بسوزانند بدتر از آني خواهد بود كه تو فرموده اي. اما اگر نسوزانند، اين گونه كه شما فرموديد نخواهد بود. طرف مقابل با شنيدن اين حرف امام، خيلي خجالت كشيد و سرش را پايين انداخت. اين را مي گويند: عقل. در اين مورد تحقيقي در روايات داشته باشيد تا ببينيد ائمه«عَلَيهمِ السَلام»  چه سفارشاتي به ما كرده اند.

اگر كسي مي خواهد بداند كه در مسير خودسازي قرار گرفته يا نه، بايد ببيند كه نسبت به اطرافيانش بدگمان است يا نه؟! اگر بدگمان بود بايد بداند كه در سير انساني نيست. اوّلين پله اي كه انسان را در مسير خودسازي قرار مي دهد، خوش بيني است. از همين اكنون خود را بسنجيم كه خود را نسبت به ديگران بدبين يافتيم بايد تصميم بگيريم در اوّلين پلّة خودسازي قدم گرفته و خوش بين باشيم. هر كجا ديديم سوء ظن پيدا كرده ايم خلاف آن را در نظر بگيريم. روايت شريفي از امام صادق«عَلَيهِ السَلام»  است كه امام مي فرمايند: «ضع امر اخيك علي احسنه»[1] يعني فعل برادرت را حمل بر احسن كن. امام در روايت «علي احسنه» فرمودند و «علي حسنه» نفرمودند. نكته اي در اين بيان امام است كه به عرض شما مي رسانيم.

به عنوان مثال اگر شخصي جواب سلام شما را نداد، شما مي توانيد اين جواب ندادن او را سه گونه تفسير كنيد 1- اينكه به صورت منفي تفسير كنيد و بگوئيد اوبا من كينه كرده و نمي خواهد جواب مرا بگويد. 2- با خود بگوييد او حواسش نبوده كه جواب مرا بدهد وگرنه جواب مرا مي داد، كه اين حمل فعل برادر «علي حسنه» است. 3- اينكه با خود بگوييم او نه تنها حواسش نبوده بلكه چون در فكركارگشايي ديگران بوده جواب مرا نداده. اين حمل فعل برادر «علي احسنه» است و امام فرمودند فعل برادرتان را به نيكوترين وجه حمل كنيد.

حضرت آقا مي فرمودند: يك بار كه من از ايرا پياده به اسك مي آمدم در بين راه غزلي گفتم. چه بسا ممكن است آن روز در بين راه پنجاه نفر از كنار آقا گذشته و سلام كرده باشند اما چون آقا در اين عالم نبودند اصلاً متوجه سلام كردن آنها نشده باشند حال شما بفرمائيد آيا سوء ظن در اينجا جائز است يا نه؟ تصديق مي فرماييد كه در اينگونه مسائل نه تنها سوء ظن جايز وصحيح نيست بلكه مطابق با واقع آن است كه ما امر ديگران را حمل بر احسن كنيم نه فقط حمل بر حسن، يعني ما بايد سعي كنيم آنچه از دوست و همسايه وپدر و مادر و ديگر اطرافيان وحتي دشمنان به ذهنمان مي رسد حمل بر درست ترين و صحيح ترين وجه كنيم. آنگاه است كه بركات و نعم زيادي بر ما نازل مي شود. چرا كه قوة خيال به منزلة آيينه اي است كه مي تواند باطن عالم را نشان دهد. لذا بايد سوءظن ها را كه همچون زنگاري بر روي آيينه مي نشيند بر طرف كرد و اين آيينه را صيقلي داد تا ملكوت عالم در آن متمثّل شود و در شب، خوابهاي خوشي ببيند. و بدين ترتيب است كه در خواب همان شخصي را كه از كنار او گذشت و جواب سلامش را نداد به بهترين وجه مي بينيد. اما اگر نسبت به همان فرد بدگماني و سوءظن داشته باشد در خواب جز مارها و عقربها و گرگها چيز ديگري نخواهد ديد. تمام خوابها صور تمثلات ملكات خيالاتي هستند كه در نفس او جاي گرفته اند. اكثر آنچه در خوابهايمان از حيوانات وحشي مي بينيم زير سر سوءظن ما نسبت به ديگران است. اگر كسي سوءظن را از ذهنش برطرف كند خواب ديدنش كم مي شود و ديگر خواب پريشان نمي بيند. چه بسا از آن به بعد در شب حقايقي را به صورت خوابهاي خوشي به او نشان دهند.تا آنجا كه خواب تور شكار او مي شود و او با خواب به شكار عالم مي رود، امام معصوم را مي بيند و در خواب براي دهها مريض شفا مي گيرد و گرفتاري صدها نفر را برطرف مي كند. اما متأسفانه از بس كه سوءظن ها ذهن ما را پر كرده است، اگر كسي مريض شود هزاران نفر هم به دور اوجمع شوند نمي توانند راه علاجي براي او پيدا كنند.

بخش ديگر طهارت قوة خيال، طهارت آن از پروراندن آرزوهاي بيهوده است. «طهارت خيال از جولانش در ميدان آمال و اماني» آمال به معني آرزوها است. مي بينيد شخصي آرزو مي كند كه به جايي برسد تا بتواند از اين راه انتقامش را از ديگري بگيرد و بلايي بر سرش بياورد. يا اينكه آرزوي ساختن ساختماني مي كند وبراي تحقق خواسته اش به حرام مي افتد. اساس تمام اين آرزوها كج است و انسان را به انحراف مي كشاند و يا پدر و مادران را مي بينيد كه آرزومي كنند عروسي كردن فرزندانشان را ببينند و بعد بميرند. اتفاقاً عروسي كردن آنها را هم مي بينند اما همچنان دلشان ناآرام است و دلشان مي‌خواهد عروسي كردن نوه هايشان را هم ببينند. معلوم مي شود كه قوة خيال، ايشان را به بازي گرفته است. چه كنيم كه آرزوي بد نداشته باشيم و عمر بيخود نخواهيم؟! در اين مورد امام سجّاد «عَلَيهِ السَلام» در مناجاتشان مي فرمايند: «پروردگارا! اگر عمر من در راه طاعت توصرف مي شود هر چه مي تواني درازش كن تا به بركات نفس ناطقه ام افزوده شود. اما اگر قرار است اين جان من چراگاه شيطان شوداز تو مي‌خواهم زودتر جان مرا بگيري كه بيش از اين خود را بيچاره نكنم.»

معمولاً وقتي مردم پير مي شوند دو چيز در آنها تازه مي شود، يكي حرص است و ديگري آرزوهاي طولاني. حريص مي شوند وفرزندانشان را سرزنش مي‌كنند و مثلاً به آنها مي گويند: شما كه زور نداريد، ما وقتي به اندازة شما بوديم با چوبي مي توانستيم ده، بيست نفر را كتك بزنيم و ... ديگر نمي داند كه اين حرص است نه ادب و ادب آموزي. ادب آن است كه به آنها بگوييم: فرزندم! آن زمان من قدرت داشتم به گونه اي كه با چوبي مي توانستم عدة زيادي را بزنم ولي دهها فحش و چوب را بر خودم پذيرفتم و دستم را به سوي كسي دراز نكردم. همين طور آرزوهاي فراواني نيز در آنها پديد مي آيد. كه اين هر دو را بايد از وجود خود دور كنند.

نتيجة كلام اينكه 1- سوءظن ها را برطرف كنيم و قوة خيال را از هر چه نامطلوب است پاك گردانيم. 2- از آرزوهاي بيهوده و خلاف صرف نظر كنيم تا قوة خيال تطهير شود.

«و الحمدلله ربّ العالمين»

      پايان جلسة هفتم

از خدا خواهيم توفيق ادب              بي ادب محروم باشد از لطف رب

بي ادب تنها نه خود را داشت بد              بلكه آتش در همه آفاق زد

«مجلس ششم»

© طهارت قواي عمليه نفس

© نقش دستورات شرعيه در طهارت قوا

© فقه مقدمه تهذيب اخلاق

© ظهور طهارت در بدن و شكل گرفتن ملكه تسليم در نفس

 «بسم الله الرحمن الرحيم»

طهارت قواي عمليه نفس:

حضرت آقا در كتاب شريف «وحدت از ديدگاه عارف و حكيم» آخرين مرتبه اي كه در طهارت ظاهريه مطرح مي فرمايند طهارت در مراتب قواي عملي نفس است. زيرا نفس داراي قوه هاي فراواني همانند قوة باصره، قوة ذائقه، قوة شامّه، قوة غضبيه، قوة شهويّه و ... است كه با اين قوا كارهايش را انجام مي دهد. در اين بخش كتاب چنين آمده است: «طهارت ظاهره در مراتب قواي عمليه نفس مرتبه تجليه است كه نفس، قوي و اعضاي بدن را به مراقبت كامله در تحت انقياد و اطاعت احكام شرع و نواميس الهيه وارد نموده كه اطاعت اوامر و اجتناب از منهيات شرعيه را به نحو اكمل نمايد تا پاكي صوري و طهارت ظاهريه در بدن نمايان شود و در نفس هم رفته رفته خوي انقياد و ملكه تسليم براي اراده حق متحقق گردد و براي حصول اين مرتبه علم فقه بر طبق طريقه حقه جعفريه كافي و به نحو اكمل عهده دار اين امر است. فقه مقدمه تهذيب اخلاق و اخلاق مقدمه توحيد است.»

نقش دستورات شرعيه در طهارت قوي:

دستورات شرعيه در مسائل فقهي براي اين است كه نفس را در تمامي قوايش تطهير نمايد. مثلاً يكي از اسرار دستور نماز و روزه تطهير قواي ظاهرية بدن است و همچنين براي اينكه اعضاي بدن در هنگام عبادت كردن مؤدب گردند.

اگر در نماز دقت كنيد مي بينيد كه اين عمل چقدر موجب تأديب بدن است. از نحوة ايستادن گرفته تا نحوة نشستن و حركت كردن و تسبيح گفتن و حمد و سوره خواندن ... در اين بخش به كتابهايي كه در مورد نماز نوشته شده مراجعه بفرمائيد همانند كتابي كه حضرت امام (ره) به نام «آداب الصلوه» نوشته اند كه اگر شخصي بخواهد نماز بخواند چگونه بايد ادب را مراعات كند و به چه نحوي بايد اعضاء و جوارحش را تأديب نمايد تا حق نماز را در مرتبة ظاهر اداء فرمايد؟!

همچنين روزه هم براي خود آدابي دارد. روزه باعث مي گردد تا قوة شهويّه انسان كنترل شود. زيرا رسيدن دائمي غذا به نفس همان و دائم غليان يافتن قوة شهويه همان! و روزه باعث تعديل قوة شهويّه است. اگر انسان بخواهد هر غذائي را كه باعث شكوفايي قواي نفسيه اش مي شود تهيه نموده و مصرف كند به سختي مي تواند جلوي نفس را در مقابل خواسته هايش بگيرد اما اگر آن غذاها به واسطة دستورالعمل شرعيه كنترل گردد نفس در آن قوا كم كم تنزل مي كند و در اين وقت ايستادگي در مقابل آن، كار مشكلي نخواهد بود.

حضرت آقا بارها مي فرمود: نفس آنچنان سركش است كه اگر تمام يكصد و بيست و چهار هزار پيغمبر را جلوي او سر ببرند و از او خواهش كنند كه حالا ديگر رهايمان كن باز هم دست نمي كشد و انسان را رها نمي كند مگر اينكه فرموده اند: روزه نفس را مهار مي كند. لذا احكام شرعيه براي تأديب و طهارت قواي نفس به خصوص قوة شهويّه و قوة غضبيّه جعل شده اند كه اگر انسان اين دو قوه را كنترل كند مي تواند به مقدار زيادي بر خود فائق آيد.

همانگونه كه بعضي از احكام براي نزديك كردن رابطة انسان و آفريدگارش تشريع شده، بعضي از احكام نيز براي نزديكي انسان با افراد همنوعش آمده است؛ همانند دستوراتي كه در مورد پرداخت كردن خمس و زكات و كمك به فقراء و چگونگي معاملة بين دو نفر وجود دارد. بعضي از احكام شرعيه براي تنظيم روابط شخص با نظام هستي مي باشد كه باعث مي گردد او خودش را با عالم هماهنگ كند و هر طوري كه دلش مي خواهد عمل نكند؛ همانند احكامي كه در مورد وقت نماز و روزه مي خوانيم كه فرموده اند: وقت نماز مغرب و عشاء هنگام غروب آفتاب است. وقت نماز ظهر و عصر موقع زوال آفتاب است و يا اينكه فرموده اند: براي روزه داشتن از ابتداي صبح تا غروب بايد امساك از غذا كرد و يا اينكه فرموده اند هر كس به دنبال توفيق بيشتري است سحرگاهان را بيدار باشد، كه مجموع اينها دلالت بر هماهنگي شخص با نظام عالم مي كند زيرا انسان جهت برقراري ارتباط بيشتري با نظام عالم و نيز براي تشخيص زوال، براي تشخيص صبح، براي تشخيص مغرب و عشاء و ديگر مسائلي كه در رابطة نظام هستي است، سعي مي كند خود را با عالم آشنا كند، گاه براي دريافتن اين روابط به تفكر مي نشيند كه تمام اينها در ساختن انسان تأثير بسزايي دارند.  اگر ما به طور دقيق در پي انجام احكام شرعيه باشيم قواي نفس تعديل مي گردد.

در ادامه فرمودند: «طهارت ظاهره در مراتب قواي عمليه نفس، مرتبه تجليه است» تجليه جلا دادن نفس است. اصل نفس موجودي نيست كه به واسطة نماز خواندن يا روزه گرفتن پديد آمده باشد بلكه نفس حقيقتي است كه از جانب خداوند متعال آفريده شده و به وجود آمده است و بعد از آن نيز قرار است كه به واسطة احكام شرعيه رنگ گرفته و جلا داده شود. همانند اينكه ساختماني را مي‌سازند و بعد از آن به ما مي گويند تزئينش كنيد و رنگش بزنيد. پس ساختن ساختمان بخشي است و تجليه و زيبا كردن آن بخشي ديگر. ما چون خود نمي‌دانيم چگونه بايد با عالم و آفريده هاي در نظام هستي ارتباط برقرار كنيم لازم است آفريدگار نظام عالم با همان قلمي كه عالم را آفريده براي ما دستور بنويسد و رابطة بين آدم و عالم و آدم و خداي عالم راتنظيم كند. تنظيم ارتباطات به منزلة رنگ آميزي نفس ناطقه است (تا برسيم به اصل شريف علم و عمل كه دو جوهر انسان سازند).

پس تعبير «نور» در رواياتي همچون: «الوضوء نور»، «الصلوه نور»، «الصوم نور»، «الحج نور» دلالت بر اين دارد كه چراغاني كردن و آراستن منزل دل و جلا دادن ساختمان نفس ناطقه تنها به واسطة مراعات كردن احكام شرعيه متحقق است. «تكوين» اصل ايجاد موجودات را گويند و «تشريع» در خصوص انسان بوده و براي زيبا كردن آن است. لذا مي فرمايند: «مرتبة تشريع در خصوص انسان و در مرتبة تجلية اوست» احكام شرعيه باعث مي گردند كه قواي نفس به اطاعت شخص در بيايند. اگر كسي روزه گرفت، قوة شهوت را مطيع خود مي‌كند و بر او مسلّط مي شود. بر خلاف كسي كه هر روز شكمبة خود را پر مي‌كند و تا آنجا كه مي تواند مي خورد. چنين شخصي هرگز نمي تواند قوة شهوتش را كنترل كند. زيرا عاقلانه نيست كه انسان چاقوئي را به دست ديوانه اي بدهد و بعد به او بگويد: نزن كه خطرناك است. همين كه چاقوئي به او داده ايد، نهي را برداشته ايد زيرا او ديوانه است و مي زند و نهي شما را ادراك نمي كند. نفس نيز قبل از اينكه ساخته شود همانند يك ديوانه است كه اگر انسان بدون دستورات اسلامي بخواهد چاقو را به دستش بدهد، خطرناك است. براي خلع سلاح كردن نفس ناطقه بايد قوة غضب و شهوت را از او بگيريم. بهترين راه آن روزه گرفتن و گرسنگي كشيدن است زيرا نفس اگر گرسنه باشد مطيع مي شود.

نكتة قابل عرض ديگر اين كه شارع مقدس احكام را براي دفع گناه فرستاده نه رفع گناه! زيرا فرق است بين دفع كردن و رفع كردن. اگر انسان قبل از عارض شدن بيماري به نزد پزشك برود وبراي تداوم سلامتي خود از او دستورالعمل بگيرد يا اينكه در آستانة مريضي قرار گيرد و پزشك به او بگويد اگر مي خواهي مريضي در تو وارد نشود بايد اين كارها را انجام دهي در اينجا علاج قبل از وقوع گرفتاري را در اصطلاح عرب «دفع» مي گويند. همانند آنچه كه در واكسينه كردن كودكان رخ مي دهد كه به منزلة قوي كردن بدن بچه و دفاع اودر برابر امراض بعدي است. اما اگر انسان صبر كند تا مريضي بر او عارض شود و بعد به فكر علاج آن بيفتد در اين صورت عرب مي گويد: اوبه دنبال «رفعِ» مرض است. پس دفع، علاجِ قبل از مرض است و رفع علاجِ بعد از مرض.

شريعت مطهره به دنبال اين است كه از انسان دفع امراض روحي كند و نگذارد جان او مريض شود و لذا از همان ابتداي پديد آمدن نطفه براي پدر و مادر دستورالعمل صادر مي كند كه اگر مي خواهيد بچه دار شويد نبايد در فلان شب مجامعت نمائيد و يا اينكه فرموده در آن حال نبايد رو به قبله باشيد، و نيز بايد در حال سيري و يا گرسنگي شديد باشيد و دهها دستورالعمل ديگر كه در اين بخش عنوان شده است. اگر هر كدام از اين دستورات مراعات نشود در آينده در روحيه فرزند تأثير منفي مي گذارد و براي اومشكلاتي پديد مي آورد.

مادر عزيز! در مدت نه ماه حمل، زهدان تو امانتدار نظام عالم است. رحم تو عرش خدا و لوح محفوظ حق مي گردد. به تعبير حضرت آقا خداي عالم سراسر عالم را مشك زني مي كند و نطفه اي را به عنوان عصاره و زبدة نظام آفرينش به دست مي آورد و آن را به مادر عزيز مي سپارد. بدين گونه جايگاه مادر در نظام هستي روشن مي شود كه خداوند، عالَمِ خلق شده را خلاصه مي كند و تحويل زن مي دهد و به او مي گويد كه از اين خلاصه، انسان بساز.

پس اي مادر! تو نيز بيا و در طي نه ماه حاملگي با وضو باش و ذكر خدا بگو و غيبت نكن و خود را به دروغ گفتن عادت مده، تا نهال درخت وجودي جان تو و همسرت، فاسد به بار ننشيند و فرزند سالم به دنيا آوري.

همان گونه كه به عرض رسيد نوعاً دستورات شرعي جهت دفع امراض انساني است اما اگر احياناً انسان دچار خطا و اشتباهاتي شد و احكام فقهيه را مراعات نكرد، براي او راهي به نام «توبه» باز كرده اند. كه توبه جهت رفع گناه است نه دفع گناه. فقه فقط عهده دار مسائل تشريع است كه اگر انسان به واسطة دستورات فقهيه نتوانست جلوي نفس خود را بگيرد از آن به بعد علم كلام متكفّل او مي شود و راه توبه را برايش باز مي كند. آنجا ديگر فقه نمي تواند جوابگو باشد. فقه فقط مي گويد من دستور خود را صادر كردم اما اگر عمل نكردي از آن به بعد به عهدة من نيست. همانند اينكه معلم به شاگردش مي گويد براي قبول شدن دستور من اين است كه اينگونه درس بخواني و اين مقدار به كلاس بيايي كه اگرمراعات نكني من عهده دار تو نخواهم بود، بلكه خود متكفّل خودت هستي. لذا فقيه هيچگاه متكفّل گناه مردم نمي شود.

نتيجه آن كه اگر انسان تن به احكام شرعي دهد هم قواي نفس را مطيع نفس مي كند و هم نفس را مطيع خودش قرار مي دهد. وبر اساس انقياد قواي نفس براي نفس، طهارت در نفس ظاهر مي شود.

فقه، مقدمه تهذيب اخلاق:

در عبارت آمده است: «... و براي حصول اين مرتبه علم فقه بر طبق طريقة حقة جعفريه كافي و به نحو اكمل عهده دار اين امر است.» از آنجا كه اكثر مسائل فقهي ما از زبان مطهّر امام صادق«عَلَيهِ السَلام»  يا امام محمد باقر«عَلَيهِ السَلام»  بيان شده است فقه ما را تعبير به «فقه جعفري» يا «فقه باقري» مي كنند. زيرا در ميان ائمه«عَلَيهِم السَلام»  فقط اين دو امام بودند كه به واسطة قرار گرفتن  در شرائط زماني مناسبي، توانستند احكام شرعية بيشتري بيان كنند، و حوزة علميه تشكيل دهند و طلبه تربيت كنند و به «زراره ها» حديث بياموزند. بر همين اساس فقهِ ما را به «فقه جعفري» نام گذاري كردند چه اينكه مذهب ما به «مذهب محمدي» معروف شده است.

در ادامه آورده اند: «فقه مقدمة تهذيب اخلاق و اخلاق مقدمة توحيد است» براي راه يافتن به بارگاه توحيد و خداشناسي ابتدا بايد به دستورات فقهيه عمل كرد و بعد بايد صاحب اخلاق نيكو شد و بعد از آن وارد بحث حكمت و توحيد شد. پس در حقيقت، فقه فرع اخلاق و اخلاق فرع بر حكمت و حكمت فرع بر توحيد است و اخلاق اصل فقه و توحيد اصل حكمت و حكمت اساس اخلاق است زيرا هميشه آنچه مقدمه است فرع و آنچه ذي المقدمه است اصل مي باشد لذا راه شريعت اولين مرتبة سير انساني است.

البته لازم به توضيح است كه احكام شرعيه بعد از راه يافتن انسان به مرتبة تهذيب اخلاق و خداشناسي، همچنان باقي مي ماند و تا آخرين لحظات زندگي انسان، جاري است واز او دست بردار نيست. انسان بايد دستورات فقهيه را به عنوان نردبان ترقّي و تعالي نفس و جان و براي تطهير حقائق دروني و مراتب وجودي خود دائماً رعايت كند. اين بحث را بسط وافري نياز است كه «لعل الله يحدث بعد ذلك امراً».

ظهور طهارت در بدن و شكل گرفتن ملكه تسليم در نفس:

وقتي انسان در ذات و نفس خود طهارت پيدا كند، همين طهارت در بدن او هم ظاهر مي شود كه مي بينيد اگر شخص حقيقتاً نماز خوان و روزه گير باشد، در چهرة او تأثير گذاشته و روي اورا زيبا مي كند و به همين منوال نيز چهرة افراد و اشخاص اجتماع مطابق با گناهانشان برمي گردد.

هميشه چهره خبر از درون مي دهد. خداوند متعال در سورة فتح (آية 30) مي‌فرمايد: «سيماهم في وجوههم منّ اثر السّجود» كه اگر كسي در پيشگاه حق متعال به برنامه هاي شريعت الهيه عمل كند صورت او مطابق اعمالش زيبا مي‌گردد و نشان مي دهد كه در درون چه دارد.

حضرت علامه در ادامه مي فرمايند: «در نفس هم رفته رفته خوي انقياد وملكه تسليم براي اراده حق متحقق مي‌گردد» تمام هدف انسان اين است كه خود را تسليم خدا كند و تا شخص قواي خود را تسليم خود نكند نمي تواند خودش را تسليم خدا كند و بايد آنقدر در عمل به احكام شرعيه تثبّت به خرج دهد تا آن اطاعت و تسليم براي او ملكه شود.

«ملكه» صفت راسخة در نفس را گويند. اگر كسي آنقدر سيگار بكشد كه ديگر نتواند خود را از آن جدا كند، به چنين شخصي مي گويند: «سيگار كشيدن براي او ملكه شده» برخلاف كسي كه تازه شروع به سيگار كشيدن كرده است، او به راحتي مي تواند سيگار را كنار بگذارد. صفت ملكه شده آنچنان در نفس ريشه مي كند كه برداشتن و قطع كردن آن، به راحتي ممكن نيست. به تعبير خودمان مي گوئيم: «ترك عادت موجب مرض است» در امور معنوي هم همين گونه است. گاهي صفت جود و بخشش چنان در شخص رسوخ مي‌كند كه اگر او روزي را بدون بخشش بگذراند، ناراحت است. يا اينكه شخصي آنچنان مهمان دوست است كه اگر روزي در منزلش مهمان نيايد، ناراحت مي شود. نفس نيز با رعايت متداوم احكام شرعيه، قوايش را به تسليم خود در مي آورد و طهارت ظاهرية بدن را تأمين مي كند اما اگر عمل كردن به احكام شرعيه را ترك گويد قواي او نيز از تسليمش سر باز مي زنند و بار ديگر نجاست ظاهر او را فراهم مي‌آورند.

«و الحمدلله ربّ العالمين»

    پايان جلسه ششم

نگهداري مواد غذايي در يخچال

سرد كردن و انجماد يكي از متداول ترين روش هاي نگهداري مواد غذايي است كه موجب طولاني شدن زمان ماندگاري آنها مي شود. استفاده از يخچال براي نگهداري برخي مواد غذايي فاسد شدني مانند گوشت، مرغ، ماهي و لبنيات، ضروري است. همچنين يخچال به تازه ماندن بعضي مواد غذايي مانند سبزي و ميوه خام و ايجاد طعم دلنشين و خنك در نوشيدني ها كمك مي كند.

حداكثر زمان ماندگاري مواد غذايي فاسد شدني و نيز بسياري از ميوه ها و سبزي ها در صفر درجه سانتيگراد دو هفته، در5 درجه سانتيگراد يك هفته و در درجه حرارت اتاق (22 درجه سانتيگراد) چند ساعت است.

غذاي سرد سالم تر است

با تغيير شيوه زندگي، نياز ما به يخچال بيشتر شده است. به دفعات كمتري خريد مي كنيم، ولي هر بار ميزان بيشتري مواد غذايي مي خريم. در نتيجه مواد غذايي بيشتري را براي مدت طولاني تر در يخچال نگهداري مي كنيم.

چند نكته مهم:

- دماي سردترين قسمت يخچال را بين صفر تا پنج درجه سانتيگراد نگه داريد.

- پس از باز كردن در قوطي كنسرو، محتويات آن را در ظرفي خالي كنيد و روي آن را بپوشانيد. در غير اين - صورت ممكن است قوطي، غذا را آلوده كند.

- غذايي را كه تاريخ مصرف آن گذشته است، دور بريزيد. بر چسب مواد غذايي را در ارتباط با درجه حرارت محل نگهداري و زمان ماندگاري كنترل كنيد.

- يخچال را بيش از حد پر نكنيد زيرا هواي خنك، كه يخچال را سرد نگه مي دارد، نمي تواند جريان پيدا كند.

- يخچال را نزديك اجاق گاز يا منبع حرارتي ديگر قرار ندهيد.

- فاسد شدني ترين غذاها را در سردترين قسمت يخچال بگذاريد.

حال قسمت هاي مختلف يك يخچال و مواد غذايي را كه در آن قسمت ها بايستي نگهداري شوند ، برايتان بازگو مي كنيم.

سردترين قسمت (0 تا 5 درجه سانتيگراد)

در اين قسمت غذاهايي را قرار دهيد كه بايد سالم نگه داشته شوند. روي مواد غذايي خام را بپوشانيد يا آنها را بسته بندي كنيد. مواد غذايي كه بايد در اين قسممت نگهداري شوند شامل :

- غذاهاي پخته ي سرد مانند غذاهاي آماده مصرف، انواع پيراشكي، مرغ آماده مصرف

- شير، ماست و پنير تازه

- انواع گوشت پخته، سوسيس و كالباس

- سالادهاي آماده مانند سالاد سيب زميني و الويه

- غذاهاي خانگي مانند انواع خورش و آبگوشت

- شيريني خامه اي

گوشت، مرغ و ماهي تميز شده را هميشه در سردترين قسمت يخچال و حتماً در ظروف در بسته نگه داريد و آنها را هر چه سريع تر مصرف كنيد و براي مدت طولاني تر در فريزر نگه داري كنيد.

قسمت هاي خنك

در اين قسمت مواد غذايي را كه بهتر است خنك نگه داشته شوند تا براي مدت بيشتري تازه بمانند، بگذاريد، مانند:

- آب ميوه و پنير سفت مانند پنير پيتزا

- ظروف و شيشه هاي باز شده سس سالاد، سس گوجه فرنگي و مربا كه بر چسب " در يخچال نگه داري شود" داشته باشند.

- كره، مارگارين روغن هاي خوراكي

- تخم مرغ

در صورت وجود قسمت هاي مجزاي مخصوص (جاي كره و تخم مرغ) مي توان از آنها استفاده كرد. تخم مرغ  پس از خريد بايد در يخچال نگه داري شود. در صورتي كه روي بسته توصيه هايي شده است، به آنها عمل كنيد.

جا ميوه اي

اين قسمت گرم ترين منطقه يخچال است.

سبزي، ميوه و مواد اوليه سالاد ماند كاهوي خرد نشده، گوجه فرنگي، تربچه را در اين قسمت مي توانيد نگه داريد.

بعضي از ميوه ها و سبزي ها مانند موز، ليمو و گوجه فرنگي را بهتر است در دماي بالاتر از 10 درجه سانتيگراد نگه داريد تا كيفيت آن ها به خوبي حفظ شود.

يخچال را بيش از حد پر نكنيد

- بر خلاف فريزر كه در صورت پر بودن بهتر كار مي كند، يخچال نبايد بيش از حد پر شود. پر بودن بيش از حد يخچال، باعث توقف جريان هواي خنك (كه غذا را سرد نگه مي دارد) مي شود.

- وقتي زياد خريد مي كنيد، مجبور مي شويد به زور آنها را در يخچال جا دهيد. سعي كنيد نوشيدني هايي را كه براي مصرف فوري احتياج داريد، در يخچال بگذاريد و پس از مصرف به تدريج جايگزين كنيد كه اين نوشيدني ها شامل : نوشابه هاي گازدار مثل كولا ، آب ميوه پاكتي ، ماء الشعير و آب معدني است.

- بسياري از ظروف و شيشه هاي مربا، سس و غيره را فقط پس از باز كردن در آن ها، بايد در يخچال نگهداري كرد.

- لازم نيست براي سالم ماندن نوشابه آن را در يخچال نگه داريد. نوشابه سرد فقط طعم بهتري دارد.

آيا سردترين قسمت يخچال به اندازه كافي سرد است؟

براي فهميدن اين موضوع به دماسنج يخچال نياز داريد.

- دماسنج مناسب يخچال را انتخاب كنيد.

- دماسنج يخچال را كه قيمت چنداني ندارد، مي توان از فروشگاه هاي بزرگ و زنجيره اي، فروشگاه هاي لوازم خانگي و برخي كارخانه هاي سازنده يخچال خريداري كرد. نوعي را انتخاب كنيد كه خواندن آن راحت باشد.

- از دماسنج جيوه اي استفاده نكنيد كه ممكن است بشكند و مواد غذايي را آلوده كند.

- دماي سردترين قسمت يخچال را به صفر تا پنج درجه سانتيگراد برسانيد. براي اين كار لازم نيست يخچال را خالي كنيد. سپس كارهاي زير را به ترتيب انجام دهيد:

1- دماسنج را در سردترين قست يخچال قرار دهيد، جايي كه به محض باز كردن در يخچال بتوانيد آن را بخوانيد.

2- در يخچال را ببنديد و چند ساعت (ترجيحاً شب تا صبح) آن را باز نكنيد تا دماي آن ثابت بماند.

3- بدون برداشتن دماسنج دما را بخوانيد. اگر بين صفر تا پنج درجه سانتيگراد نبود درجه ترموستات يخچال را تنظيم كنيد. سپس مرحله 2 را تكرار كنيد و دوباره دما را بخوانيد.

4- اگر دماي يخچال هنوز به ميزان مطلوب نرسيده است، ترموستات يخچال را دوباره تنظيم كنيد.

- فراموش نكنيد كه بين هر بار تنظيم ترموستات يخچال و خواندن دما بايد چند ساعت فاصله باشد.

باتري دستي

اهداف

آشنايي با ابزارهاي اندازه گيري الكتريكي

آشنايي با فرايند توليد جريان

آشنايي با مفهوم اختلاف پتانسيل

آشنايي با عملكرد باتري ها

وسايل لازم

يك ميكرو آمپرمتر DC كه بتواند تا 100 ميكرو آمپر را بخواند.

يك سطح آلومينيومي و يك سطح مسي، كه هر كدام حدوداً در ابعاد دست شما باشند.

دو سيم الكتريكي سري كه هر دو در انتهايشان يك انبر سوسماري داشته باشند.

اختياري: ورودي ولت متر FET ( وسيله اي الكتريكي كه به عنوان كنترل كننده جريان متغير به كار مي رود. ) كه بتواند تا 2 ولت را اندازه بگيرد. يك قطعه چوبي يا يك سطح غير فلزي، سطوحي ساخته شده از سايز فلزات نظير سرب و روي ( فولاد گالوانيزه )

طرح درس

وقتي شما دست هايتان را روي سطوح فلزي مي گذاريد شما و اين سطوح يك باتري تشكيل مي دهيد.

در اين درس آزمايشگاهي شما مي توانيد با ابزارهاي بسيار ساده، همراه دانش آموزان يك باتري ايجاد كنيد كه البته جريان ضعيفي را ايجاد مي كند.

هر دو سطح فلزي را روي يك قطعه چوب نصب كنيد يا آن ها را به يك سطح غير فلزي ببنديد ( اگر نخواستيد لزومي ندارد دو فلز را نصب كنيد، مي توانيد سيم ها را به شكلي كه در پايين توضيح داده مي شود وصل كنيد و سپس هر يك از سطوح فلزي را در دست بگيريد. )

اين وضعيت اين امكان را مي دهد كه بتوانيد به سادگي جاي سطوح فلزي را با هم عوض كنيد.

با استفاده از انبرهاي سوسماري، يكي از سطوح فلزي را به يكي از پايانه هاي آمپرمتر وصل كنيد و فلز ديگر را به پايانه ي ديگر. در اين مرحله مهم نيست كه كدام فلز به كدام پايانه متصل باشد.

شرح آزمايش:

از دانش آموزان بخواهيد هر دستشان را روي يك سطح فلزي بگذارند.

در اين مرحله، شما بايد تغييري در آمپرمتر مشاهده كنيد. اگر آمپرمتر جريان الكتريكي را نشان نداد، به سادگي محل اتصالات را جا به جا كنيد. سطح سربي را به پايانه اي وصل كنيد كه قبلاً آلومينيوم به آن متصل بود و برعكس. اگر هم چنان جرياني مشاهده نشد، اتصالات و سيم كشي ها را كنترل كنيد. اگر جرياني توليد نمي شود، سعي كنيد سطوح را با مداد پاك كن يا پشم تميز كنيد تا اكسيد روي فلزات از بين برود.

آزمايش بالا را با سطوحي كه به يك ولت متر متصل است تكرار كنيد. براي اين كه جريان خوانده شده دقيق باشد، شما به يك ورودي ولت متر نياز داريد.

از يك نفر بخواهيد تا يك دستش را روي سطح مسي بگذارد و از شخص ديگري نيز درخواست كنيد تا يك دستش را روي سطح آلومينيومي قرار دهد، به آن ها بگوييد دست هاي آزادشان را به هم بدهند.

شرح پديده:

وقتي شما به سطوح فلزي دست مي زنيد يك لايه بسيار نازك عرق كه روي دست شما وجود دارد، مانند اسيد باتري عمل كرده و با سطوح مسي و آلومينيومي واكنش نشان مي دهد. در يكي از اين واكنش ها، دست شما الكترون هاي حاوي بار منفي را از سطح مسي دور كرده و آن را مثبت مي كند. در واكنش ديگر، دست شما الكترون ها را از سطح آلومينيومي مي برد و باعث مي شود تا آلومينيوم بار منفي پيدا كند.

اين اختلاف در بارهاي ميان دو سطح فلزي عامل ايجاد حركت بارهاي الكتريكي يا جريان الكتريكي مي شود. از آن جا كه الكترون ها مي توانند آزادانه در فلز حركت كنند الكترون هاي اضافي روي سطح آلومينيوم از طريق آمپرمتر عبور كرده تا خود را به سطح مسي برسانند. ( در فلزات، بارهاي مثبت قادر به حركت نيستند. ) در بدن شما هم يون هاي مثبت و منفي متحرك هستند. الكترون هاي منفي از طريق دست شما كه روي مس است از بدنتان عبور كرده و به دستي كه روي آلومينيوم قرار دارد مي رسد. در همان زمان يون هاي مثبت در جهت مخالف در حركت هستند. تا زماني كه واكنش ها ادامه دارد، بارها در جريان هستند و آمپرمتر جريان كمي را نشان مي دهد.

بدن شما در برابر جريان مقاومت نشان مي دهد. بيشتر مقاومت مربوط به پوست شما مي شود. با خيس كردن پوستتان مي توانيد مقاومتتان را كاهش دهيد و جريان عبوري از آمپرمتر را بيفزاييد. اگر دو نفر دست هايشان را بگذارند مقاومت بيشتر از مقاومت يك نفر مي شود و جريان عبوري كاهش خواهد يافت.

اگر شما اتصال يكي از سيم ها را با آمپرمتر قطع كنيد، آلومينيوم بار منفي پيدا مي كند زيرا الكترون هاي انباشته شده روي آلومينيوم نمي توانند از اين فاصله بين سيم ها عبور كنند. از آن جا كه دست شما الكترون ها را از روي مس جدا مي كند، فلز بار مثبت خواهد يافت. اين بارهاي انباشته شده ولتاژي را ايجاد مي كنند كه اگر ولت متر را با ميكرو آمپرمتر جايگزين كنيد، قابل اندازه گيري خواهند بود.

بيشتر باتري ها از دو فلز متفاوت و يك محلول الكتروليت تشكيل مي شوند كه اين محلول بارهاي انباشته و در نتيجه يك ولتاژ را ايجاد مي كند. ( در اين آزمايش، عرق دستتان نقش يك محلول الكتروليت را دارد. ) وقتي پايانه هاي باتري به يك سيم متصل مي شوند، اين ولتاژ يك جريان توليد مي كند.

شما مي توانيد براي ايجاد جريان در مدارتان از جفت فلزهاي متفاوت استفاده كنيد. موفقيت شما در انجام آزمايش هنگام استفاده از انواع مختلف فلزات، بستگي به پتانسيل الكتريكي فلزات دارد، يعني ميزان توانايي آن ها در به دست آوردن و از دست دادن بارهاي الكتريكي. فلزات مختلفي را امتحان كنيد تا ببينيد كدام يك بيشترين جريان را نشان خواهد داد. جدول سري نيروي محركه الكتريكي فلزات ( كه در هر كتاب درسي شيمي پيدا مي شود. ) پتانسيل الكتريكي همه فلزات را نشان مي دهد و به شما اين امكان را مي دهد تا پيش بيني كنيد كدام فلزات براي ساخت يك باتري دستي به خوبي عمل خواهند كرد.

گاهي مي توانيد با دو سطح فلزي كه يكسان هم هستند، جريان توليد كنيد. هر فلز در سطح اش پوشش اندكي از اكسيدها، نمك ها و روغن ها را دارد. اين پوشش ها تغييرات ناچيزي در سطح فلزات ايجاد مي كنند كه مي تواند ايجاد يك جريان الكتريكي كند. احساس ناخوشايند ناشي از برخورد دندانه هاي چنگال با براده هاي فلزات، فرآيند روكش دادن ( آبكاري ) فلزات، آندهاي خورد شده اي كه براي حفاظت از بدنه كشتي ها و پل هاي آهني به كار مي رود، مجموعه دي الكتريك هايي است كه براي جلوگيري از خراب شدن لوله كشي هاي آهني و مسي مورد استفاده قرار مي گيرد، همگي نمونه هايي از انتقال بار در فلزات مي باشند.

پديد آورنده : نامشخص ، صفحه 120

«مجلس چهارم»

© مراتب طهارت: طهارت ظاهري- طهارت بدني

© طهارت حواس - زبان

© طهارت چشم

© طهارت در هنگام انعقاد نطفه

«بسم الله الرحمن الرحيم»

مراتب طهارت:

طهارت ظاهري «طهارت بدن»

همانطوري كه بين ظاهر و باطن عالم مناسبت وجود دارد و اين ظاهر و باطن از هم تأثير مي‌پذيرند، بين روح و بدن انسان نيز ارتباط تام و كاملي برقرار است كه هم بدن در روح تأثير مي‌كند و هم روح در بدن. اگر طهارت هم در مرتبة بدن و هم در مرتبة روح مراعات شود، تأثير بسيار زيادي در انسان خواهد داشت. اين است كه براي آدمي هم طهارت ظاهري (مانند طهارت بدن و لباس) و هم طهارت باطني كه طهارت در مقام نفس، عقل، خيال، وهم، سِرّ و باطن است، نياز مي‌باشد.

طهارت بدن را بايد مقدمة پاكي روح قرار داد و لذا حضرت آقا در ابتداي بحث طهارت فرموده اند: «طهارت بدن از ادناس و قاذورات و طهارت حواس از اطلاق و رها كردن آنها در ادراكاتي كه بدان نياز نيست» طهارت بدن از دنسها و قاذروات، همان طهارت بدن از نجاسات ظاهري است يعني انسان بعد از دفع كثافات و نجاسات بايد خودش را تطهير كند.

الحمدلله اكنون مردم اجتماع ما به سمتي سوق پيدا كرده اند كه سعي مي‌كنند بيشتر طهارت بدن و لباس را رعايت كنند و با رشد بهداشت، مشكلاتي كه در گذشته بر اثر عدم رعايت نظافت و پاكي وجود داشت، تا حدودي رفع شده است.

چند نكته مهم در طهارت ظاهري بدن:

انسان بايد در چند مورد از اقسام طهارات ظاهري توجه زيادي داشته باشد؛ يكي از آنها طهارت بدن از جنابت است تا جائيكه مواظب باشد حتي با بدن جنب به رختخواب نرود و نخوابد. بعضي از عزيزان رزمندة ما در ايام جنگ خاطرات بسيار خوشي را در اين بخش از خودشان به يادگار گذاشته اند. امكان نداشت رزمنده اي شب جنب شود و تا صبح با جنابت به سر ببرد. حتي در هواي سرد زمستان منطقه بهمنشير، خود را در آن رودخانه تطهير مي‌كردند.

طهارت ظاهري بدن باعث مي‌شود كه بدن معتدل شود و انسان درامور ظاهري بدن افراط و تفريط نكند تا آنجا كه باعث مي‌شود نفس نيز به اعتدال راه پيدا كند. آنچه مهم است اين است كه تأثير نامطلوب جنابت بر روح شخص بسيار شديد است لذا در رفع اين ناپاكي بايد خيلي دقت شود.

ديگر اينكه انسان سعي كند خود را در مقابل اشياء عالم برهنه نكند، در مقابل آفتاب و ماه و حيوانات و نظائر اينها خود را عريان نگاه ندارد. زيرا علاوه بر اينكه اين موجودات شعور دارند همچنين با انسان مراودة شهودي نيز دارند.

همينطور پدر و مادر نيز بايد آگاه باشند و مراعات بسياري از مسائل را در مقابل فرزندانشان بكنند. مجامعت پدر و مادر در كنار گهوارة فرزند يا كودك خردسال و يا فرزندي كه در خواب است، بسيار تأثير گذار مي‌باشد. به همين دليل روحيه بسياري از فرزندان از همان دوران ابتدائي خراب مي‌شود. چه بسا فرزند در دوران كودكي حتي در لحظاتي كه خواب است روحيه و حالي را از پدر و مادر بگيرد كه ديگر نشود با هيچ معلمي در دبستان و دبيرستان و با هيچ منبري در مسجد و حسينيه آن را تطهير كرد. اينجا ديگر مسئوليت آن بر گردن پدر و مادر است.

مادري كه قصدبه مستراح بردن فرزندكودك خودرا دارد بايد مواظب باشدكودك رو به قبله و يا پشت به قبله نباشدكه اگر چنين ذقتي نكند  فعل حرامي را مرتكب شده و اين فعل بر كودك تأثير گذار است. البته در روايات آمده است كه اگركودكي براي ادرار كردن، خود به سمت قبله نشست، كاري به او نداشته باشيد چون او نمي‌فهمد، اما اگر صلاح ديديد راهنمائيش كنيد. همة اينها باعث مي‌گردد كه نفس كودك معتدل شودو آهسته آهسته جان او به طرف طهارت روحي پيش برود.

طهارت حواس - زبان:

بعد از طهارت بدن از نجاسات، طهارت حواس مطرح مي‌شود يعني پاك بودن چشم و گوش و بيني و زبان و لمس از هر چه كه زائد است كه اين مرحله مرحلة بسيار سنگين و دشواري مي‌باشد.

همانطور كه مي‌دانيد انسان براي دست زدن به قرآن و تلاوت كردن آن بايد وضو بگيرد. از آنجا كه زبان و دهان نيز براي تلفظ، حرف را مس مي‌كنند، لذا اين مسّ زبان و دهان نيز بايد بر اساس طهارت باشد. به عنوان مثال اگر كسي بخواهد حرفي بزند كه با دو جمله، مفهوم كلامي خود را مي‌رساند اگر بدون علت، آن را ادامه دهد و با ده جمله مطلبش را تمام كند، معلوم مي‌شود كه اين زبان در حرف زدن طهارت نداشته است تا چه رسد به اينكه انسان حرف گزاف و بيهوده بزند.

نفسِ حرف زدن از رحمت رحمانية حق است اما خوب حرف زدن و حرفهاي خوب زدن جزء رحمت رحيميه و خاصه خداوند مي‌باشد. كه حضرت آقا در الهي نامة خود فرموده اند: «الهي به رحمت رحمانيه ات نطقم دادي، به رحمت رحيميه‌ات سكوتم بده» آدمي نبايد دهان را براي هر حرفي كه مي‌خواهد باز كند. به خصوص كساني كه با حيوانات سرو كار دارند همانند چوپانان و آنان كه با گاو و گوسفند در ارتباطند، ايشان خيلي بايد عفّت زبان داشته باشند كه در غير اينصورت اسباب نجاست زبان را فراهم مي‌آوردند.

خيلي‌ها تصور مي‌كنند نجاست هميشه همين بول و غائط است كه انسان بايد آن را از خودش دفع كند و حال اينكه نجاست معناي عامي دارد كه حرف بيهوده و گزاف را نيز شامل مي‌شود و دهان به واسطة آن نجس مي‌گردد و قابليت خواندن قرآن را از دست مي‌دهد. دهاني كه به غيبت كردن، دروغ گفتن و فحش دادن و حرفهاي گزاف و بيهوده زدن باز شود فاقد طهارت است و نشان از يك نجاست باطني دارد. زيرا نجاست درون، نجاست بيروني را نيز در پي‌دارد. گاهي ممكن است ظاهر بدن نجس باشد اما درون بدن نجس نباشد، اما در مورد بد دهان و آنكه حرف لغو مي‌گويد بايد گفت درونش نجس بوده كه به بيرون سرايت كرده است. به خاطر همين در روايات فرموده اند: با كسي كه بد دهان است رفيق نشويد زيرا دوستان بد دهان انسان را بد بار مي‌آورند.

زبان مبارك انسان همانند ديگر اعضايش موجودي است كه خداوند آنرا پاك و طاهر خلق كرده كه اگر انسان در حفظ پاكي آن كوشا نباشد و هر آنچه مي‌خواهد بگويد علاوه بر نجاست زبان و صوتي كه از دهانش خارج مي‌شود، گوش مخاطب را نيز آلوده و نجس مي‌كند. و لذا آية «لا يمسّه إلاّ المطهرون»[1] در همه جا جاري است. به خصوص شما جوانان بايد سعي كنيد از همين حالا زبانتان را مؤدب كنيد. وقتي همديگر را مي‌خوانيد به الفاظ خوش صدا بزنيد. پدر و مادر نيز بايد زحمت زيادي بكشند تا به فرزندان خود نيكو حرف زدن را بياموزند.

طهارت حواس - چشم:

در مورد طهارت چشم فرموده اند: هنگاميكه كه به منزل يكديگر مي‌رويد، توجهي به اشياء و لوازم آن خانه نداشته باشيد شما چه كار داريد كه در طاقچة اتاقشان چه نهاده اند و در اتاقشان چه گذاشته اند؟!

يكي از اساتيد بزرگوار حوزة علميه، آقاي انصاري شيرازي هستند كه از شاگردان مرحوم علامه طباطبائي مي‌باشند، ايشان بسيار مرد متواضع و افتاده اي هستند. يكي از حالات بسيار خوش ايشان اين است كه از ابتدا تا انتهاي كلاس تدريس شان اصلاً سر را بلند نمي‌كنند تا ببينند چه كسي در كلاس حضور دارد و چه كسي حضور ندارد. خودم چند بار در مجلس درس ايشان شركت كردم. هميشه برايم سؤال بود كه چرا ايشان فقط كتاب خود را نگاه مي‌كنند و اصلاً نگاهي به شاگردانشان نمي‌كنند تا ببينند در پاي درسشان يك نفر نشسته، يا ده نفر نشسته و يا پانصد نفر نشسته است؟! روزي خودشان مي‌فرمودند كه: «سرم را پائين مي‌اندازم تا اگر روزي شخصي به كلاسم آمد و آنرا نپسنديد، روز بعد به راحتي بتواند در كلاسم شركت نكند و خجالت هم نكشد. زيرا اگر من صورت او را ديده و بدين ترتيب او را شناخته باشم، ممكن است از من خجالت بكشد.» بزرگاني چون جناب آقاي انصاري شيرازي در ساختن خود زحمت كشيده اند، آن وقت آقايي ديگر به خانه مردم مي‌رود و مي‌خواهد همه چيز را شناسائي كند تا ببيند چه خبر است. اين بسيار كار زشت و ناپسنديده اي است. ما چه حق داريم كه وقتي به خانة دوستمان مي‌رويم تحقيق كنيم تا ببينيم مثلاً در كتابخانه اش چند تا كتاب وجود دارد؟! يا لابلاي دفترش چه نوشته شده است؟! به خصوص كسي كه مشغول نوشتن چيزي است و داعي بر اين دارد كه هنگام نوشتن كسي به دست او نگاه نكند. هرگز كسي كه كنار او نشسته، حق نگاه كردن به دست و نوشتة او را ندارد كه اگر نگاه كند طهارت چشمش را از بين برده است و اين چشم و صاحب چشم هرگز مؤدب نخواهد بود.

بندة خدايي مي‌فرمود: روزي براي دوستي نامه مي‌نوشتم. آقايي كنار من نشسته بود و خيلي سعي مي‌كرد تا نوشته ام را ببيند. من نيز برگه را طوري نگه داشته بودم كه ايشان نبيند اما با اين حال او دست بردار نبود. من هم نامه را رها كردم و در ادامة آن نوشتم: دوست عزيزم! الآن كه در حال نوشتن هستم يك بي‌ادبي به دست من مي‌نگرد كه از نوشتن باز ايستادم. در همين لحظه آن شخص ناراحت شد و با عصبانيت به من گفت: «من بي ادب هستم؟!» گفتم: همين كه ديدي يعني بي ادبي. تو چه حق داري نوشتة مردم را نگاه كني. جناب ملا احمد نراقي قضية مذكور را در خزائن چنين حكايت نموده است:

«فاضلي به يكي از دوستان صاحب راز خود نامه مي‌نوشت شخصي در پهلوي او  نشسته بود به گوشة چشم نامة او را مي‌ديد، بر وي دشوار آمد بنوشت اگر نه در پهلوي من دزدي زن نمردي نشسته بود و نوشته مرا مي‌خواند همة اسرار خود را بنوشتم، آن شخص گفت: والله نامة تو را مطالعه نكردم و نخواندم. گفت: اي نادان پس اين را كه مي‌گويي از كجا مي‌گويي».

همينطور استماع تلفن ديگران نيز خلاف ادب است. پشت در مردم نشستن و آهسته به حرفشان گوش دادن خلاف طهارت است. طوري باشيم كه هر كه خواهد گو بيا و هر كه خواهد گو برو! اين وقت است كه حواس از هر چه كه زائد بر فهم و ادراك است پاك مي‌شود.

اگر كسي مي‌خواهد در سير علمي و عملي وارد شود بايد به دو مطلب دقت كافي داشته باشد 1-طهارت 2-ادب. انسان بايد بدين دو امرتوجه كامل داشته باشد تا چشم و گوش و همگي اعضاء و جوارح اومودب شده و در مسير تكامل قرار گيرند.

طهارت در هنگام انعقاد نطفه:

طهارت بايد در تمام حالات و شئون انساني حفظ شود. در روايت فرموده‌اند: اگر شوهري در حين مجامعت با همسرش در همان حال، به فكر ناموس مردم باشد فرزندي كه از آن لحظه متولد مي‌شود فاقد طهارت خواهد بود. انسان بايد به گونه اي متولد گردد و رشد يابد كه شجرة طيبة طوبي گردد. درختي كه هر كس زير آن نشيند به نحوي از آن استفاده كند، آنگونه كه «اصلها ثابت و فرعها في السماء» باشد. به طوري كه يكي از حرف زدنش لذت ببرد، ديگري از راه رفتنش درس بياموزد و آن ديگري از اخلاق خوشش بهره بگيرد.

خداوند متعال در قرآن كريم مي‌فرمايد: پدر كشاورز است ومادر مزرعة آن «نساءكم حرث لكم»[2] زمين را حرث و آن كه زمين كشت مي‌كند را حارث و خود زمين را كشتزار نامند. خداوند مي‌فرمايد: زنان شما كشتزار شما هستند. شما در زنان خود كشت مي‌كاريد و بذر افشاني مي‌كنيد. همانگونه كه كشاورز مراقب «تيم جارش»[3] هست كه آبش كم نشود، يا بيش از اندازه آب نداشته باشد و مراقبت هاي ديگري را بعمل مي‌آورد تا بذرهايش از بين نرود به همان اندازه بلكه به مراتب بيشتر از آن مرد بايد مواظب زنش باشد و زن نيز خيلي بايد حواس خود را جمع كند و از زميني كه در آن تخم ريزي شده خوب نگهداري كند و آن را بپروراند تا جايي كه فرموده اند: در اين مدت زن نبايد بد دهان باشد، دروغ بگويد، سوء ظن داشته باشد و بي طهارت باشد. زن بايد تلاش كند تا از مزرعة خويش «شجرة طيبه» تحويل اجتماع دهد. شجره اي كه ميوه دهد و همگان از آن استفاده كنند.

       «و الحمد لله ربّ العالمين»

  پايان جلسة چهارم